“Bizdə yazıçılar məmur həyatı yaşayır” - Şahbaz Xuduoğlu ilə müsahibə

– Yaxşıyam.

– Əslində, son 50 nəfərin ölümün eşidəndə, həmin gün, ümumiyyətlə, evdən çıxmağa taqətim olmadı və bütün qrafikimi dəyişdim. Daha sonra 21 nəfərin ölümünü eşitdik. Mənə elə gəlir ki, əvvəlki müharibədən, bu son itkilər daha ağrılı keçdi. Şəxsən mənə bir insan kimi daha pis təsir etdi. Doğrusu, xeyli tərəddüdlərim oldu. Gəzib görmək, əvvəlki həyata davam etmək, ya da onların ağrılarını paylaşmaq, onlara necəsə dəstək olmaq, yas tutmaq. Bu ikili hiss bir müddət davam etdi. Son günlər qərara aldım ki, qəhrəmanlıq edən insanlara yas tutmaq yox, onları öymək lazımdır. Onlara ağlamaq lazım deyil, fəxr etmək lazımdır.

Vətəndaşlığın A hərfi vətəni qorumaqdan keçir. Əgər sən vətəni qorumasan, o vətəndə yaşaya bilməzsən.

– Hər gün bir kitab çıxması bəzən insanlara nağıl kimi görünür. Niyə hər gün bir gün kitab? Mən qəzet buraxmışam. Fikirləşirdim ki, qəzetçilər kitab oxuyanları bir müddət oğurladılar. Çünki hər gün qəzet çıxarırdılar. Qəzet oxucuları kitaba qayıtsınlar deyə belə bir fikrə düşdüm. Kitab daha dolğun məlumat verir. Həm də kitab oxucusu qəzet intriqalarından kənarda qalır. Buna görə də hər gün yeni bir kitab çıxarırıq. Bu gün də yeni bir kitabımız nəşr olunub. Bir işi irəli aparan o işin ritmidir. Musiqinin bir ritmi var, yazının bir ritmi var və s. Əgər o ritm qaydasındadırsa, orda farş, xaric yoxdursa, onda o iş yaxşı alınır. Bizdə də bu bir ritmidir. “Hər gün bir kitab ritmi”.

Kitab kimi çap keyfiyyəti yaxşıdır. Daim də yeniliklər edirik, öyrənirik, gətiririk. Azərbaycanda hər şey istehsal olunmur. Burda axtardığın şeyi tapmaq çətindir. Bax, atın nalının mıxını tapa bilərsən. Nalını da tapa bilərsən. Amma yəhərini də tapa bilməzsən. Bazar kiçikdir.

– Mən fədai sözünü sevmirəm. Fədakarlıq sözünün mənası çox genişdir. Özümü yalnız bir şeyə görə fəda edə bilərəm. O da övladlarıma görə. Tutaq ki, bu gün mənim əlimdən işimi alsınlar, desinlər ki, bu iş artıq səndə deyil, özümü fəda etməyəcəm.

– Bəli, küçədə kitab satıram, insanlara kitabdan danışıram. Hətta elə olur ki, bir manatlıq kitab haqqında yarım saatdan çox danışıram. Bu əladır. Mənim peşəmdir, işimə sevgimdən irəli gəlir. Bu iş, əlbəttə ki, biznesdir. Niyə biznesdir? Biz 70 tərcüməçi ilə işləyirik, redaktorlar, korrektorlar, burda böyük bir komandamız var. Mən bu komandanı yaşatmalıyam. Heç bir yerdən dotasiya almıram, mənə heç kim yardım etmir, dövlətdən kömək gəlmir, bir biznesmen yoxdur ki, gəlsin desin, siz nə yaxşı işlə məşğul olursunuz, mən sizə kömək etmək istəyirəm. Belə olan halda biznesini çox yaxşı qurmalısan ki, işləsin. Kitab uğursuz biznesdir, amma bu mütləq hansısa formada işləməlidir. Kitab bizneslə maarifçiliyi, mədəniyyəti özündə birləşdirən bir məsələdir.

– Şübhəsiz ki, elədir. Bizim 5 il hesablarımız bağlı qaldı. Hesabımızda olan 30 min avronu da Vergilər Nazirliyi götürdü. Onda nazir Fazil Məmmədov idi. Həmin pul bizim hesaba xaricdən udduğumuz tenderə əsasən nəşr kitabları üçün gəlmişdi. Və birdən-birə onlar hesabımızı bağlayıb o pulu götürdülər.

Fazil Məmmədovun indiki biznesinə baxanda, orda öz 30 min avromu görürəm. Hesablarımız bağlasan da, biz öz sayəmizdə ayaqda qaldıq, öz ayaqlarımızın üstündə qalmağı bacardıq. Həmin illərdə – hesablarımız bağlanan illərdə daha yaxşı işləmişik, daha çox kitab nəşr etmişik, daha şən əhvalımız olub. (gülür)

– Bəlli bir yaşdan sonra insan heç zaman ruhdan düşmür. Bəli, onun kefi olmaya bilər, o geriyə çəkilə bilər, amma ruhdan düşməz. Artıq bu işə kitab nəşri kimi baxmıram. Biz çox böyük bir axının tərkib hissəsiyik. Bu axın da Azərbaycan kitabıdır. Biz bunun mütləq irəli aparmalıyıq. Burda mən bir fiquram.

– Hazırda həyata keçirməli olduğum bir neçə şey var. Birincisi odur ki, mütləq lotus oturmalıyam (yoqa dərslərində və meditasiyalarda istifadə edilən oturuş forması – V.B.) Bir neçə saat tərpənmədən bunu etməliyəm. İkinicisi “şpaqat” açmaqdır. Üçüncüsü isə kitab yazmaqdır.

Hər zaman kitabın hansısa hissəsini yazmışam. Amma onu bütöv hala gətirməmişəm. Fikirləşirəm ki, yazdığım, bazara çıxardığım kitabı mütləq 100 min satacağam. Hamısı planımda var.

Ən pis şey “daha yaxşı yazacam” düşüncəsi ilə yaşamaqdır. Bu yanlış fikirdir. Məhz elə bu dəqiqə, bu gün ağlına gələni yazmaq lazımdır. Ən yaxşısı indi yazmağındır. “Ən yaxşı yazmaq” sadəcə yuxudur və mənə elə gəlir ki, kitab yazmaq məsələsində özümü yuxuya verə-verə gəlmişəm.

Həm də ətrafımda elə insanlar olub ki, həmişə istəmişəm ki, onlara mütləq çox mükəmməl bir mətn verməliyəm. Amma bu yanlışdır. İnsan özlüyündə nədirsə, odur. Yazmaq prosesi insanı yetişdirir. Gözləmək lazım deyil.

– Bəli, bəli, mütləq.

– Çexovun bir sözü var. Keçmiş qorxulu olmadığı üçün, biz onun haqqında yalnız xoş şeylər danışırıq. Ümumiyyətlə, ağlım kəsəndən yazıçı dostların əhatəsində olmuşam. Ya məndən böyük olublar, ya da balaca. Amma elə həmişə o çevrə olub. Misal üçün, Natiq Səfərov, Eldar Qutlu məndən 20-22 yaş böyük idilər. Amma biz çox əziz, yaxın dost idik.

Seymurgilin olması, əlbəttə ki, çox gözəl idi. Mühit canlı idi. Həmid Herisçi, Rasimgil, AYO-çular, Alatoran, çox yaxşı bir komanda idi. Hər halda, mütləq inkişaf üçün rəqabət lazımdır.

Düşün ki, üç hotel var. Bu üç hotelin üçü də bir firmaya məxsusdur. Amma adları fərqlidir. Sən birinin xidmətindən şikayət edib, sonra o birinə getsən görəcəksən eyni şeydir. O birinə də gedəcəksən, o da eyni şey olacaq. Bu mənada, rəqabət mütləq lazımdır. İndi də rəqabət yoxdur. O vaxtlar, daha maraqlı idi. Çünki diskussiyalar var idi. Düzdür, bu da həmişə xoş olmurdu.

Bəlkə, indi də var, amma artıq bu diskussiyalarda biz yoxuq. Bu da, yəqin, yaşla əlaqəlidir.

Həmişə deyirəm, teatrlar müstəqil olmalıdır ki, bir-biri ilə rəqabət apara bilsinlər. Yazıçılarla bağlı çoxlu qruplar olmalıdır. Müzakirə etməlidirlər. Bu, həyatı qaynar edir, yaradıcılığa stimul verir.

O vaxt qəzetlər də vardı. Biz səhərə kimi durmadan 23 qəzet çap edirdik. Amma indi yoxdur. O mühiti yaradan insanlar tədricən qırağa çəkildilər. Biri bağa, biri dağa getdi, digəri ölkədən getdi.

Mənim də qabağımda bir yol dururdu. Mütləq nəşriyyatı qorumalı idim. Bu proses olmadan, kitab bolluğu yaratmadan heç qəzetləri də buraxmağın mənası yox idi.

– Ümumiyyətlə, yazıçıların ştatlı olan təşkilatı olan olmamalıdır. Mənim üçün AYB təşkilat kimi yox, orda olan yazıçı və şairlərə görə dəyərlidir.

Sən rəssamları yığ bir yerə və Rəssamlar İttifaqı yarat. Onlara maaş ver, birini bu şöbənin müdiri et, digərinə mühasib vəzifəsi ver, gülməlidir. (gülür)

Rəssamlar rəsm çəkməlidir. Azad bazar olmalıdır, rəsmlərini bazarda satmalıdırlar. Onların emalatxanasına insanlar gəlməlidir, əsərlərinə baxmalıdır. Mən qış gələndə rəssam emalatxanalarını gəzirəm. Onlarla söhbət edirəm, əsərlərinə baxıram, əsərlərini alıram.

Gürcüstanda bir neçə parkda rəsm qalereyası var. Əksər rəssamlar orda öz əsərlərini satırlar. Yaxud həmin əsərləri satan adamlar var.

Mənim müstəqilliyimə dırnaqarası baxanlar başa düşmür ki, mən biznesmenəm. Ona görə biznesmenəm kimi arxamda bazar yarada bilmişəm. Biznesmen azad olmalıdır.

– Bu çətin məsələdir. Biznes mühiti bizdə yeni-yeni formalaşır. Avropada görürsən ki, bir kafenin üstünə yazılıb 1800-neçənci il. Deməli bir ailə bütün ömürləri boyu bu restoranı işlədə-işlədə gəlib. Və heç bir şeyə də iddiaları yoxdur. Öz işlərini görürlər. Şəcərə biznesi deyirlər buna.

Türkiyədə belədir. Tanıdığım nəşriyyatlar var ki, babasından qalıb, hələ də işlədir oğlanları, nəvələri. Yaxud mətbəə var, oğlan Amerikada oxuyub, işləyib, axırda yenə gəlib oranı işlədir.

Oğluma desəm, gəl işlə, xeyli düşünəcək. Azərbaycanda çox pis ənənə var. Hər kəs özünü nədənsə dövlət qulluğunda görmək istəyir. Amma dövlət sözündən sonra gələn sözə baxın. “Qul”. Ya sən qul olmalısan, ya da azad biznesin olmalıdır. O insanlara böyük hörmətlə yanaşıram ki, mühitdən asılı olmayaraq özlərinin biznesini və işini qura biliblər. Çox istəyərəm ki, uşaqlarım, ətrafım, ümumiyyətlə, gənclər bu işi öyrənsinlər, azad biznes haqqında düşünsünlər.

Əminəm ki, yavaş-yavaş bu sahədə gənclər yetişəcək, ayrı-ayrı insanlar bu işdə peşəkarlaşacaq.

Üstəlik, hələ qocalmamışam ki, öz işimi kiməsə təhvil verim. (gülür) Gücüm var, enerjim var və hələ davam etmək niyyətindəyəm.

– Onlara görə bəlkə mane olur. Amma olmamalıdır. Kitabla bağlı bütün işlərdə, mən həmişə təşəbbüskar olmuşam. Xırda nəşriyyatların böyüməsi üçün əlimdən gələni etmişəm. Gərək onlar da bu prosesdə mənə dəstək olsunlar, qısqanclıqla yanaşmasınlar.

– Nifrət də edirlər. (gülür) Adətən belə olur. Əlindən bir iş gəlməyəndə, nifrət edirsən. Amma bu nifrət haqqında fikirləşmirəm. Əgər düşünsəm ki, xırda nəşriyyatlar, kitabçılar mənə nifrət edir, bu məni məşğul edər. Ona görə bu barədə düşünmürəm. Əksinə onlara şərait yaradıram ki, gəlin köməkləşək.

Amma hesab edirəm onların içərisində elələri də var ki, mənə hörmət edir, sayğı ilə yanaşırlar. Bu yaxınlarda təsadüfən yeraltı keçiddən keçirdim. Orda balaca kitab mağazası olan kitabçılar yaxınlaşıb, özlərini təqdim etdilər, mağazalarını gəzdirdilər, narazılıqlarını bildirdilər. Elə bir kitabçı yoxdur ki, məni tanımasın. Elə bir kitab oxuyan yoxdur ki, məni tanımasın. Nadir halda belə şey olar.

O adamlara dırnaqarası baxıram ki, bir ilin içində nəşriyyat yaradır və bir ildə olur “ilin nəşriyyatı”. Yaxud görürsən ki, bir ilin içində çox böyüdülər, dükanlar açdılar, başladılar sənin olanı, indiyə kimi qazandığını əlindən almağa, gəldilər baxdılar ki, nə edirsən, oğurladılar-filan.

Bu artıq mənim getdiyim yol deyil. Həmin adamlarla yol yoldaşı olub, onlarla bir yolda gedə bilmərəm. Onlarla yoldaşlıq alınmaz.

Hə, gəl qoşulaq bir yerdə kitab siyasəti aparaq, təbliğ edək, rayonlara gedək, insanlarla danışaq, yazıçılarla görüşək. Əgər bu işləri görənlər varsa, biz onların yanındayıq.

– Xarici nəşriyyatlardan, müxtəlif naşirlərdən məlumatlar alıram. Həddindən artıq çox seçim var, həddindən artıq çox yazıçı var, kitab var. Onların arasından seçirik. Bizim hazırda 500-ə yaxın kitablarımız var ki, tərcümə mərhələsindədir. 200 kitab var ki, redaktə mərhələsindədir. Eyni zamanda, 200-dən çoxu korrektə mərhələsindədir.

– Hər şeyinə. Kitab haqqındakı rəylər baxıram, araşdırıram. Tanıdığım naşirlərdən soruşuram. Əgər bir az diqqətimi cəlb edirsə, mütləq əsərdən bir parça istəyirəm, oxuyuram. Bu proses dünyada da belə işləyir.

– Müasir Azərbaycan yazıçılarının problemi ondadır ki, mağazanı müdafiə etməkdənsə, mağazanı qınayırlar. Sənin cəmi 5-6 mağazan var. O mağazanı niyə qınayırsan ki? Qınamaqla fikirləşirsən ki, həmin mağaza sənin kitablarını satacaq? Satmayacaq. Yazıçı mağazaya dəstək olmalıdır.

Tutaq ki, Orxan Pamukun kitabını qoyublar arxa sırada. Pamuk gedir mağazayla dalaşır ki, mənim kitabım niyə arxa sıradadır? Belə şey olar, səncə? Olmaz, təbii ki. Bu, etik deyil.

Yazıçı mağazanın yanında olmalıdır. Sənin kitabın öndə olmaya bilər. Çünki gündə yüzlərlə kitab gəlir. Azərbaycan kitabı total olaraq Bakıda rus kitabına məğlub olur. Hətta türk kitabına da uduzur. Azərbaycan kitabı ingilis kitabı ilə yarışır hazırda. İndi sənin kitabın satılmırsa, biz bunun üçün nə edə bilərik? Axı kitab dükanları 4-5 min, hətta 12 min manat kirayə haqqı verirlər.

Bəs bunu nəylə versinlər? Real düşünmək lazımdır axı. Satılmır.

Mən Mirzə Cəlilin, Müşfiqin, Cəfər Cabbarlının, Nizami Gəncəvinin bütün əsərlərini buraxmışam. Hələ klassikadan danışıram. Get gör il ərzində həmin kitablardan neçəsi satılır? Ən yaxşı halda 30 dənə. 30 kitabla bir kitabçı, bir nəşriyyat yaşaya bilərmi?

Hə, biz milləti sevirik, klassikləri nəşr edirik, amma millət öz kitabını oxumur axı. Üstəlik, millətimiz yalnız o kitab dükanına girən adamlar deyil. Millətimiz hər gün fərqli-fərqli bahalı maşınlar dəyişən, böyük villalar tikdirən insanlardan da ibarətdir. Onlara isə Nizami, Füzuli maraqlı deyil. Onlar heç ömründə bir dənə də olsun kitab oxumayıb.

– Mənə mane olmasınlar formalaşdırım.

– Meyxanaya qulaq asmaq pis deyil. Bu sənətdir. Sən deyə bilməzsən, filankəsin sənəti pisdir, ya yaxşıdır. O baxır ki, həmin adamlar öz sənətini necə görür.

Bu yaxınlarda türk dostumla söhbət edirdim. Bir otelin meneceridir. Deyir ki, Ankarada küçədə bir kişi var idi. Ayaqqabı təmizləyirdi, pinəçilik edirdi, adamlar gəlirdilər, ayaqlarını qoyurdular, o gülə-gülə, mahnı oxuya-oxuya onların ayaqqabılarını təmizləyirdi, hamıyla zarafatlaşırdı. Həmin ərazidə də bir məktəb varmış. O məktəbdə oxuyan uşaqlardan soruşanda ki, nə olacaqsız? Uşaqlar hamısı deyirmiş ki, pinəçi olacam. Çünki həmin kişi o uşaqlarda öz sənətinə qarşı bir rəğbət yaratmışdı. Həmin menecer dostum da gətirmişdi hoteldə kişini seminar təşkil etmişdi ki, bir sənəti necə sevdirmək olar.

Baxır kim öz işini necə görür? Görürsən, yekə-yekə danışır, amma işə, əmələ çatanda, heç nə bacarmır. Əgər meyxanaçı öz işini yaxşı görürsə, qoy olsun. Müğənni öz işini yaxşı görürsə, qoy oxusun. Niyə olmasın?

Mənə pis təsir edən odur ki, kimisə dövlət işinə qoyursan, bir müddətdən sonra olur quldur. Həm vəzifəsindən sui-istifadə edir, həm büdcədən pul oğurlayır. Bu insanları sevməmək, onlara nifrət etmək lazımdır. Şahbaz Xuduoğlunu yox. Adi Mədəniyyət Naziri necə ola bilər ki, dövlətin büdcəsindən 3 milyon manat oğurlaya və necə azadlıqda qala bilər?

– Yazıya qarşı həddindən artıq həssasam. Bir cümlə məni çox təsirləndirər, amma uzun bir mətn oxuyaram heç təsirləndirməz. Hər gün oxuyuram. Durmadan, hər gün. İndi Əyyub Abbasovun “Zəngəzur” romanını oxuyuram. Qarabağı çox gözəl təsvir edən gerçək romandır. Azərbaycan ədəbiyyatında qiymətli əsərləri sadalasan, şübhəsiz bu roman çox üst qatda özünə yer tutar. Bəlkə də, Ordubadidən sonra gələr. Belə bir qiymətli əsərdir.

– Öz fikrimi deməzdən əvvəl xalqın fikrin demək istəyirəm.

Xalq elə bilir ki, yazıçı bütün gün içməlidir, üst-başı pis gündə olmalıdır, özünə baxmamalıdır, uydurma şeylər danışmalıdır. Bizim xalqımız yazıçılara bu cür baxır. İstəyir ki, onlar acından ölsün və eyni zamanda, möhtəşəm əsərlər yazsın.

Murakaminin həyatına, yaxud Stiven Kinqin həyatına bax. Daima idman edirlər, gəzirlər. Yazıçı həyatın düşük nöqtəsi deyil. Yazıçı cəmiyyəti qaldıran adamdır. O idman etməlidir, gəzməlidir, cəmiyyəti ruhlandırmalıdır. Heminquey ən yaxşı necə yaşamaq lazımdırsa, onu yaşayırdı. Folkner necə ən yaxşı formada yaşamaq lazım idisə, onu yaşayırdı. Səncə, rus müasiri Pelevin Dostoyevski qəhrəmanları kimi yaşayırmı? Yaşamır, təbii.

Bizdə yazıçılar yazıçı həyatı yaşamır ki, bizdə yazıçılar məmur həyatı yaşayır. Bir yazıçını götür qoy Maliyyə Nazirliyinə. O orda işləyəcək məmnuniyyətlə, daha deməyəcək ki, mən yazıçıyam. İşim yazmaqdır. Başa düşürəm Azərbaycan yazıçısı hansı vəziyyətdə yaşayır. Buna səbəbə də təbii ki, kitabın satılmamağıdır. O mühiti də, bazarı da gərək biz yaradaq. Yazıçılar danışmaqdan, kitablarını təqdim etməkdən, təqdimatlardan qorxmamalıdır.

– Məncə, yazıçı birinci növbədə öz-özünü brendə çevirməlidir. Sözü kəskin və samballı olmalıdır. Oxucu oxuyanda deməlidir ki, bu mənim yazıçımdır.

Bu işləri təkcə nəşriyyatın boynuna qoymaq düzgün deyil. Məsələn, sizə sadə bir misal çəkim. Mən Çingiz Abdullayevi nə vaxt təqdimatlara çağırmışam, həmişə, birmənalı olaraq dəvəti qəbul edib. Harada olur, olsun, imza gününə həmişə gəlir və ən balaca oxucusundan ən böyük oxucusuna qədər görüşür, söhbətləşir, şəkil çəkdirir. Bu həm də yazıçının özünün brendə çevirməsi məsələsidir.

Nəşriyyat nə edir bəs? Yazıçının kitabını yaxşı təqdim edir, reklamını aparır, imza günlərini keçirir, sərgilərdə ona yer ayırır və s. Güclə kimdənsə senator düzəltmək mümkün deyil.

– Razı deyiləm. Xalid Hüseyni olduqca təsirli yazıçıdır. Xalqının əzablarını, dərdini sadə, səmimi dillə yazır və o dünyaya maraqlıdır.

Fikirləşirəm ki, bir yazıçı nəsə yazırsa, orda mütləq LGBT problemi də olmalıdır, ekologiya da və sənin saydığın digər trend mövzular da. Bunlar faktdır. Nə qədər insanlar bu şərtlərə görə ölkələrini tərk edirlər, iyrənc münasibət var. Bunları ədəbiyyat yazmalıdır.

Yaxud Azərbaycan qadınından yalnız pambıqçı kimi yazmamalıdır. Azərbaycanda qadın uşaqları dünyaya gətirir, öz gücünə həmin uşaqları böyüdür, kişi isə çöldə nərd oynayır. Bu da Azərbaycan ailəsidir də. Bunları da yazmalıdır ədəbiyyat. Bizim ədəbiyyat bundan uzaqdır. Bizimkilər bəşəri şeylər yazmaq istəyirlər, fəlsəfi və s. Axırda da tragikomik bir vəziyyət yaranır.

Yoldaşım qəzada rəhmətə gedəndə bir şeyə çox təsirlənmişdim. Uşaqlarla qalmışdım, görürdüm ki, bu uşaqlar hansı qabda yemək yeyir onu bilmirəm, hansı stəkanda çay içir, bilmirəm. Hansı yataqda yatırlar, hansı dəsmalda qurulanırlar, hansı diş fırçası hansınındır bilmirdim. Çox sadə suallardır. Amma mən bunu bilmirdim.

Ədəbiyyat belə xırda detalları, belə adi və bizim heç vaxt fikir vermədiyimiz şeyləri də yazmalıdır.

– Yox, rayonlarda kitabın vəziyyəti dözülməzdir, dəhşətdir. Bir kitab mağazası çox böyük bir şey deyil axı. Parka döşədiyin daşın 100 kvm-ə bir gözəl dükan aça bilərsən. Baxırsan ki, 100 min-200 min bir məktəbə pul xərclənir. Axırda gəlirlər nəşriyyata ki, bir az kitab hədiyyə edin bizə. Axı sən 100 min manat pul xərcləmisən. Ordan min manat ayıra bilmirsən?

– “Dörd günlük iş həftəsi” kitabını oxu, özün görəcəksən (gülür).

Sən özünü yenidən yaratmalısan. Özün həyatına sahib olmalısan. Xoşbəxt olmaqdan başqa yolun yoxdur. Əgər səni əzirlərsə, çıxış yolun yoxdursa, ən yaxşısı xoşbəxt olmaqdır.

Bir dəfə vergilərdən gəlmişdilər. Hər tərəfi dağıdırdılar, stulları atırdılar-filan. Bir vəkilimiz vardı o vaxt. Gəlib dedi ki, səsini qaldır da, gəl müdaxilə et, hər yanı pis günə qoyurlar axı. Dedim ki, onlar bunu ona görə edirlər ki, əsəbiləşim də, mən niyə əsəbiləşməliyəm? (gülür)

Bir dəfə də çox həyəcanlı şəkildə mənə zəng etmişdilər ki, polis gəlib nəşriyyata, burda bomba axtarır, tez gəl bura. Dedim əgər o binada bomba varsa, məni o binaya niyə çağırırsız ki? Əksinə siz çıxın o binadan. Bomba varsa, partlayacaq (gülür)

– Əsgər ölümləri, şəhid xəbərləri, konfliktlər və digər şeylər bizi bir az ruhdan saldı. Amma kitab sərgisi mütləq olmalıdır. Biz 30 ildir bunun içərisindəyik. Düzdür, çox da musiqi, əyləncə olmaya bilər, amma mütləq sərgi olmalıdır və inanıram ki, gözəl də sərgi baş tutacaq. Biz kitabı yaxşı mühitdə təqdim etmək istəyirik. Kitab həm də əyləncədir, həmsöhbətdir, inkişafdır, mühitdir, azadlıqdır. Biz o azadlığı, o mühiti yaratmaq istəyirik və yaradacağıq.