YeniYaz.Az Nicat Məmmədovun rus dilindən təcüməsində tanınmış özbək şair Şəmşad Abdullayevin şeirlərini təqdim edir.
İkili günortaçağı
Mövcud olmayan saysız-hesabsızdır.
O iflic edir və nəsə dəyişir, sanki
qara metal bütövlüklə köhnə qınına girdi,
bu əsnada bir kişi yay zalında, mavi kresloda oturub
qalın xalça üzərindən güclü çoban itini yanına çağırır.
Çiyinlərini tərpətsən – günəş çatlayacaq:
alçaq evlərin möhürü fil sümüyü sayaq tükənmiş səltənəti
məzar divarı ilə uzaq çəyirtkələrin dalğalanması arasında qoruyur.
Günorta işığı, maqnoliya, mis
lal çayların kənarında uzandı.
Niyə məhz belə, amma başqa cür yox?
(Axı alnını yağlı-yağlı əmən toz
klassiklərin səsindən daha yaxşıdır). Hər şey barədə
başqaları ilə danışılıb, başqa həvəngdəstədə, başqa torpaqda.
Yay: Yuxu
Günorta günəşinin ağır, sayrışan qoxusu, fəqət
arı uçub ağ divara dəydi, sanki
qaynar termometrdən püskürdü; saniyə
bir ana keçir. Dilan Tomasa
bənzəyən bir kişi
gözümə sataşdı: (əllər cibdə) konserv bankalarını tapdayaraq
çölü keçir və al-qırmızı qızmarlıq
bayağı toz üzərində oyaq qalır. Bir az aralıda
gündən qaralmış, çirkli, key-key baxan uşaqlar durub – susurlar,
sanki boğulan sükuta yalmanırlar. Belə bir anda
bir söz söyləmək
yıxılmış tirlərin dolaşığında aşiqlərin cəsədini görməkdən
daha çətindir; korluq, qaçış. Milçək topası
qızılı tüstü içində qaynaşır.
İşıqlı otaqda hamar masanın üstünə
zamanın duyumu olmağa hazır
arı endi. Yuxudan oyandım; şiferli dam altında
sığırçın dəlicəsinə çalırdı fit:
it, it.
Kleist
Kamillik dedi o
statikdir
və bədənin ağırlığını
bir parıldayan çəkmədən digərinə keçirərək
cəmi bircə saniyə
səbirsizliklə yaşamağa başladı
Bu əsnada amansız güllə
oğlancığaz və vətənpərvərin
qüsursuz yuvarlaq başının
gicgahını açdı
21 noyabr ═ ═ ═ ═ ═ ═ ona rəhm et
M.Z.
Sonra isə görüşlərimiz: həyasızcasına sakit günlər
və üzərinə şaquli işıq düşən
möhkəm masa.
Lent yazıları, filmlər, dözümlu telefon –
darıxqanlığımıza qarşı açıq-aşkar üsyan.
Pəncərə ardında
kobud evlərin yığnağı, kimsəsiz səki.
Özgə mənzillərin mənimsənilməmiş qoxusu,
kafe, soyuq südlü içki. Heç bir
vicdan əzabı da yox. Yastı yarpaqlar sanki
küt maneələrdən məhrumdur, lakin
onları yadda saxlamaq mümkün deyil. Yeri gəlmişkən,
insanları yox,
onların ayrı-ayrı keyfiyyətlərin yadda saxlayırsan. Çoxmu?
İnsanı bütöv görürsənsə
o yox olur, amma insan yerində qalanda
iradənin səyi hesabına onun simasındakı
cəmi bircə cizgini izləyə bilərsən.
Fikrin yayınsa həmin cizgini
səliqəli külək silib aparır.
Və hər şey yenidən başlayır. Sevgini Sevgini (şübhəni)
müşayiət edən halları yadda saxlayırsan,
amma sonradan ancaq onların ardıcıllığı
səni silkindirir. Ya da ki, bu müşahidə bəlkə də
başqa bir müşahidəyə əsaslanan səhvdir? Tezliklə
sevgi hissi yox olur və zənn edirsən ki,
bu hiss gülün ətri sayaq haradansa kənardan gəlib
pəncərə ardında əriyib itdi.
Və o pəncərə ardında həmən kimsəsiz səki
istiqamətini dəyişmir.
Səslər
Həmin axşam kütlələrin məhz bu saatda
evləri yandırdığını bilmədən
“Kütlələrin üsyanı”nı oxuyurdum.
Deyirlər, qoca qarı alov içində vurnuxaraq
otaqdan çıxmağa çalışırdı (alov ac qırmızı yırtıcı kimi
qarının belinə yapışmışdı), amma kimsə onu alnından güllələyib
növbəti qurbanlıq insan əti dalınca qaçdı,
və bu yara – bəsirət gözütək – məzəmmətlə
dikilmişdi düşmən parıltıya,
və uğuldayan qızartının içində tezlikcə itib
artıq həmən bu qızartının təhlükəsinə varmırdı,
sanki belə bir şey həqiqətən mümkündür:
baxmaq və özünü itirmək. Hətta asfaltla örtülmüş yer belə
vəhşi kütlənin ayağı altından sivişib qaçdı.
Buna bənzər şeyləri biz Vaydanın, Roşinin
filmlərində görmüşük və kimsə həmən an demişdi:
o sübut etməyə çalışır ki, Tarix bizi təmizləmir,
sadəcə təkrarlanır və bizi, təəsssüf ki, təmizləyən,
ancaq bir müddətlik təmizləyən qan tələb edir, sel-su kimi axan qan.
Bu dəfə Tarix mücərrəd və əsnək gətirən kitabdili deyil,
Tarix həyasızcasına ekrandan enib vərdiş etdiyimiz cənnəti tapdadı.
İndi mən bu haqda bilmək istədiyimdən daha çox bilirəm.
Mən də, sən də kənarda durmuşduq, amma ətrafda
ölümdən yayınmış heç bir tərəf qalmamışdı.
Öz xain aydınlığı tərəfindən şərlənmiş
evlərin, küçələrin tinləri öldürülmüşdü.
Yük maşınları və avtobuslar çığırırdı,
elə bil onları sallaqxanaya aparırdılar.
Yalnız işıqfor əndazədən çıxaraq yorulmadan yanıb-sönür,
özünü işıqfor kimi göstərmək istəyirdi,
və ona dəyib-dolaşan yoxuydu.
Həmişəmi belə olub? Kim deyər? Haydı başbilənlər.
"Budur, Rəbbim, durmuşam hüzurunda".
İkinci, üçüncü Vudstoku, eşq səltənətini xəyal edən bizlər... Sus.
Orada yerdə nəfi getmiş dəsmallar, boşqab qırıqları, oyma taxta parçaları,
şikəst edilmiş gəlincik, lifçik, diş protezləri,
külə dönmüş kanarya var idi; yetimlik, sükut.
O (onlar) pəsdən danışırdı, sanki səs
ona ağrı verirdi. Kabus peyda olanda
dərhal aydındı: o, yoxdur, gözə görünür.
Amma indi və burada hər şey əksinə,
indi və burada kabuslar yalan danışmır.
Roman
Sabit hissləri olmayan bir məxluq. Belə daha yaxşıdır.
Milçəklərlə dolu ağ eyvanda
qadın səhərə yaxın sol əlində damara oxşayan ip tutub
dəqiqələrin boşa çıxan qığılcımları haqqında düşünür
(bu əsnada kişi öz dostu ilə
heç nə barədə danışır), çünki o
yaşamağa qorxur və barmaqlar sapı sap ardınca söküb
sükunət arzulayır,
sanki ağız qamaşdıran adlardan sonra yaralar itir.
Onun yolunda öyrəşdiyi bir bataqlıq peyda oldu,
amma qızmarlıq yavaşıyır,
və biz ölüləri basdırdıq. Kişi boş olanda
xoşbəxtdir, çay içərək
balkondan çürüyən genişliyə boylanır,
və qonaqla söhbət edir, hərçənd
hər ikisinin daxilində "bu gün, ya sabah?" sualı qaynaşır.
Onlar üçün hər qadın müvəqqəti məzardır.
Günəşli köpük içində qum üyüntüsunü qəzəblənmədən dağıdan
ov itlərinin şəkillərinə baxaraq kişi tetral tərzdə gülür.
Sağ qalan kimdir? Sonra. Yararsız-yararsız
reyhan yelləndi və parıldayan vazalar
yay gücünü əks etdirib çoxaltdı.
An, otaq
Qadın qaşlarını tumarladı; uzaq inilti
pişik diftonquna qayıdır və küncdə
ipək əkslər titrəyir. Təhtəlşüura
sıçrayış əvəzinə – yaxınlıqda çılpaq əşyanı
göstərən əlin hərəkəti:
təki unudulmanı ovutmaq,
bu unudulma içində gözəl dizlərdən rəvan-rəvan
sürüşüb düşür bir kişi başı – tumarlardan xumarlamış, sərt saç düzümü,
Risorgimento dövrünün bığları. Pəncərəni açaram. Mavi suların qatında
tutulmuş dırnaqların qırmızı qövsləri
yavaş-yavaş batır; ürək döyüntüsü, mənzərə. Partladı
şüşə qab – özünü parçaladı,
sanki sənin bədəninin
ağ parçaya qısıldığı azadlığa çıxdı,
hərçənd sükunət kiminsə gəlib məni boğmasından
daha dözülməzdir: günəş.
16 Yanvar 2023 12:52 
512
