Sərdar Aminin hekayəsi: Rəsul nəsə demək istəyir…

Qəssabların üzünə yox, salxım ətlərə baxa-baxa təzə yağ iyi verən örtülü bazarla addımladım. Qəssablara baxsaydım, üzlərindəki ifadə zoğalı ətdən inandırıcı olacaqdı.

Atamın dediyi ətin qiymətini soruşanda, qəssabdan səs çıxmadı. Keçəl, lopabığ, yaşlı kişi var gücüylə yatmışdı. Yuxuda olsa da, sağ əlini baltasının sapından çəkməmişdi. Elə bil, ömrünün 60 ilini ağızsız yaşayan bu kişi bayaq əlindəki baltayla bığının altına vurub özünə ağız düzəltmişdi. Qalın dodaqları əsir, gen ağzından ciyərlərinə hava elə dolurdu ki, elə bil, o ciyərlər 60 ildir havaya həsrətdir. Qoca qəssab gördüyü yuxuya mat qalmışdı.

Sarı, nimdaş şalvarına xırda ət tikələri yapışan bu yekəpər qəssab görəsən, yuxuda nə görürdü? Şaqqa-şaraqla ət doğrayan qəssabların baltasından qopan xırda sümüklər, ət tikələri onun köynəyinə, şalvarına dəyib yerə dığırlanırdı.

Bəlkə də gördüyü yuxunun yelkəni idi xorultusu, hay-küylü bazarda saniyəbəsaniyə yüksəlirdi.

Xorultunun nəriltiyə çevrildiyini eşidən dindar qəssab baltasını göyə qaldırıb kimisə hayladı:

– Ayə, durğuzun onu, yenə tüpürcəyi nəfəsinə gedib boğulacaq.

Saqqalı az qala qasığına çatan qəssab baltanı göyə qaldıranda yaranan vahiməli şəkildənmi, nədənmi, hamı əlini saxladı. Sallaqxanada ani sükut yarandı. Əlini önlüyünə silə-silə xoruldayan kişiyə yaxınlaşan gənc qəssablardan biri əmrə müntəzir görünməsin deyə dindara baxıb deyindi:

– Əxi, boğular-boğular da! Özün deməmişdin, boğulub ölən şəhid sayılır?

– Suda boğulanı deyirəm, tüpürcəyində yox!

Dindar qəssab bunu deyib baltanı əsəblə kötüyə çırpdı, sallaqxanadakı ani sükut orucunu pozdu. Baltalar təzədən neft buruqları kimi kötüklərə təzimə davam etdi.

Ancaq bu təzimi başladan zərbədən sonra xoruldayan qəssab oyanmışdı. Oyanan kimi də hövlnak “Rəsul!” demişdi. Əllərini önlüyünə silən cavan qəssab da, onun oyandığını görüb piştaxtasına qayıtmışdı. Piştaxtasına çatanda da dodağının altında “Rəsul çıxacaq axırına!” demişdi.

Kişi də özünə baltayla təzəcə düzəltdiyi körpə ağzını marçıldadıb yazıq-yazıq ətrafa baxmışdı…

O yazıq gözləri görəndən sonra əti hekayəyə dəyişdim. Deyinən qəssaba yaxınlaşıb Rəsulun kim olduğunu soruşanda əvvəl cavab vermədi. Sonra müştərini qaçırmasın deyə astadan dedi:

– Oğlu. Fərari… İtkin… Bilinmir hardadı.

***

Rəsul toranlıqda Məryəm gölünün sahilində çömbələndə hər yerdən əlini üzmüşdü. Dörd gün idi möcüzə gözləyirdi. Möcüzə isə gecikirdi…

Sabah əsgər gedəcəkdi. Müharibə isə dördcə gün idi başlamışdı. Əsgərgetdi şənliyində bircə anasının üzündə şadlıq görməyəndə azcana sevinsə də, bu sevinc qadının gözlərini ondan çəkib yanına gələnə qədər davam etmişdi. Anasının səs-küyün içində Rəsulun qulağına pıçıldadığı bu cümlə onu Məryəm gölünün sahilinə gətirmişdi:

– Quzu, “kənd soveti” deyir, sizi gedən kimi müharibəyə aparmayacaqlar, üç ay təlimdə olacaqsız. O vaxta müharibə bitəcək. Qorxma.

“Qorxma” sözünə qədər birtəhər dözmüşdü, anasının son sözü onu təntitmişdi. Qulağını anasının ağzından çəkib üzünə baxmışdı. Elə bu an çalğı, hay-küy içindən qaratoyuğun həyəcan qıyı eşidilmişdi. Bu qıydan sonra Rəsul deməyə söz tapmamışdı. Təəssüflə anasının üzünə baxmışdı.

Bəlkə də anası o sözləri deməsəydi, onu heç olmasa bir adamın başa düşdüyünə inanardı, təsəlli tapardı, ümidini Məryəm gölünə bağlamazdı. Lap müharibənin içinə düşsəydi də, erməni minası onu parça-parça etsəydi də, bu qədər çarəsiz qalmazdı.

Rəsul dərdini heç kəsə danışa bilmirdi. Heç ərk edib özünə də pıçıldamağa söz tapmırdı. Müharibədən qorxurdumu? Yox! Rəsulun heyfi gəlirdi.

Onu alatoranda Məryəm gölünün yanına gətirən əfsanələr idi. Məryəm gölünün kəramətinə bəni-adəm şəkk gətirməsə də, üstü yam-yaşıl yosunla, ərplə örtülən bu bədheybət gölə kimsə yaxın düşməzdi. Adının mənasını bilən sonuncu qarı da illərdir sayıqlayırdı.

Qədimdə bura sağalmaz xəstələr, xora içində boğulan zavallılar gələrmiş, çərləyən insanlar suya girib çıxandan sonra şəfa taparlarmış.

İndi Məryəm gölü bircə gecələrin işinə yarayırdı. Yalnız gecələr lil qoxan Məryəm gölünün cəng atan sahillərindən başlayar, kənd zülmət payını bu gölün ətəklərindən alardı. Kəndin tən ortasındakı bu axmaz gölün möcüzələrindən biri də o idi ki, bura nə bir arx tökülürdü, nə bulaq axırdı. Ancaq göl qurumurdu ki, qurumurdu. Deyirdilər, Məryəm dibindən su içir.

Məryəmin təkcə kəraməti yox, vahiməsi də xeyli əfsanələrə hekayət olmuşdu.

Heç kəs bu hekayətləri evinə buraxmaq istəmirdi. Gölün yaxınlığındakı evlərin sahibləri də yavaş-yavaş dədə-baba yurdlarını dağıdıb yerində təzə binə salır, gölə baxan divarlarında bircə dənə də olsun pəncərə qoymurdu. İldən ilə kəndin tən ortasındakı Məryəm gölündən hamı üz çevirirdi. Kəndin ortası dəyişirdi…

İndi Rəsulun da hamıdan ümidi üzüldükcə, təkləndikcə içində vahimə yaranmışdı. Məryəm gölünün böyük vahiməsi ahənrüba kimi Rəsulun balaca köksünü qabardıb özünə çəkmişdi.

Sabah əsgərə gedəcək Rəsul quzu qurda dartınan kimi alatoran vaxtı Məryəmə yaxınlaşdı.

Sağalmaq istəyirdi. İçindəki vahimənin keçməsini istəyirdi. İstəyirdi müharibəyə gözündə şimşək getsin. Hər addımını atanda heyfsilənməsin.

Asta-asta qaranlığa təslim olan gölün sarmaşıq örtən o başı gündüzlər də görünməz idi, o da qala alatoranda.

Gölün kənarında durub ətrafa baxdı. Sonra qüdsi bir ehtirasla köynəyini soyunub əlində tutdu. Alatoran sahildə gənc bədəni ağardıqca göl yaraşığa gəldi. Daim dibindən su içən Məryəm gölünə Rəsulun qaməti boyda su töküldü. Əgər kənd adamları evlərinin pəncərələrini Məryəm gölünə bağlamasaydı, təzə bir əfsanə yaranardı. Deyərdilər, hər axşam alatoranda Məryəm gölünə süd şəlaləsi axır.

Rəsul qız nəfəsi dəyməyən bəyaz sinəsinə yazdığı duanı pıçıldadı. Həmin duanı zülmət gecələrdə atını tapmayanda, sərxoş atası anasını döyəndə pıçıldayırdı:

“Allahım, nə yaxşı ki, ayaqların yoxdur, yoxsa sən də bizi tərk edərdin. Nə yaxşı ki, gözlərin yoxdur, yoxsa sən də təkcə birini sevərdin. Allahım, nə yaxşı ki, yoxsan, yoxsa sənə də inanmazdıq”.

Lil, yosun, kif iyi burnuna dəydikcə duasının sehrini hiss etdi.

Daha bir sentyabr yağışına qonaq olan qoca Məryəm gölü soyumuşdu. Ayaqları dərinə batdıqca suyun buz kimi olduğunu hiss etdi. Bu an heyfsiləndiyinin adını tapdı. Bu duanı ondan başqa kimsə bilmirdi. Bəyaz köksünə yazdığı başqa fikirlər, hekayələr də gəlib hulqumunda durdu. Heç birini yazmamışdı, kimsəyə danışmamışdı. Danışmadan, yazmadan ölmək istəmirdi.

Məryəm gölünün sarmaşıqların yosunlara sarıldığı zülmət başına yaxınlaşdıqca qabağında təzə bir dünya açıldı. Bəlkə də, kənd adamları bir əsrdir gölün bu başından xəbərsiz idi.

Sarmaşıqları yosunlardan ayırıb yeni dünyaya keçdi. Yaşıl tavanlı gölün altında yosun qoxusundan daha çox payız çiçəklərinin ətri gəlirdi. Burda gölün suları ilıq, havası təmiz idi.

Titrətsə də, vahiməsi içindən çıxırdı. Ömrünün qalan payını bu sarmaşıq tavan altda, bu yosun döşək üstə yata bilərdi.

Xeyli vaxt sinəsində bəslədiyi, kimsəyə danışmağa qısqandığı hekayətin qəhrəmanı içindən çıxmaq istəyirdi.

Kimsə ona hekayət danışmağa səsləyirdi. Danışdıran kəsi də özü yaratmışdı. Tək qalanda “ol” demədən yaradırdı belələrini. Özünə düşmən, dost, Allah düzəltməyi bacarırdı Rəsul.

– Qədimdə ən ağır susan, sirri dərinə gömən adamları belə danışdırırlarmış.

– Dırnaqlarını çəkirdilər?

Rəsul sinəsinə sürtülən sabahgüllərindən birini öpüb dedi:

– Yox. Soyuğa verib qızdırmalı edirlər. Titrədirdilər. Qızdırmalı olanda adam sayıqlayır. Kimi ki danışdıra bilmirdilər, ona həqiqəti sayıqladırdılar.

– Onda sayıqla.

– Mənim qəhrəmanım sehrli təşbehlərlə adamları istədiyi şeydən iyrəndirə bilir. Sevdiklərimizi elə şeylərə bənzədir ki, məşum oxşarlıq insanları dəhşətə gətirir. Bizi hər şeydən, istəsə, yaşamaqdan da iyrəndirə bilər. Bunu dünyada heç bir dərman, məlhəm bacarmaz.

– Gəlsin, məni qəlyandan iyrəndirsin.

– Ən asanı budu.

İçi boşalan kimi mübarək su Rəsulun köksündəki boşluğa doldu. Allah da görürdü ki, bu üzdə əvvəlki Rəsulun simasından əsər-əlamət yoxdur. Son çırpıntıdan sonra ətrafındakı yosunlar, yaşıl ərp yarılmışdı. Özü boyda şəffaf səthdə asta-asta batırdı. Gözləri dəhşətdən yox, heyrtədən bərəlmişdi. İndi Allah yox, bir adəm övladı da bəs edərdi həqiqəti anlasın. Bir adəm övladı onun üzünü görsəydi, başa düşərdi ki, Rəsul nəsə demək istəyir.

Şahvarın vaxtsız saraldıb sarmaşıqların üstünə sərdiyi bir neçə sarı qoz yarpağı başqa bir şahvarın sığalıyla yelləndi, yelləndikcə də onlar Rəsulun gözündə sarmaşıq yuvadan başlarını əsə-əsə qaldıran ətcə quş balalarına oxşadı.

Uzaqda “Böyük Vətən Müharibəsində həlak olanların xatirəsinə” salınmış kiçik parkdakı nəhəng küknar ağacları narıncı üfüqdə göy tüstü kimi səmaya yüksəlirdi.

Sudan doyan bədəni üzə çıxmışdı. Son çırpıntıda yardığı yaşıl ərp, yosunlar öz yerini tutur, Rəsulun üstünü örtürdü. Gecədən xeyli keçmiş bir topa yosun qadın əli kimi astaca alnından aşağı sürüşüb açıq qalan gözlərini örtdü.

Qoca Məryəm gölü yosunla örtülü üzündə ayı əks etdirə bilməsə də, sarmaşıqlar altında xoşbəxt idi.